REFLECTIE.
Reflectie is van wezenlijk belang (geworden) in onze manier van leven. Ik heb zojuist een eerste Jungiaanse verdieping op mijn coachopleiding afgerond (waar ik enorm veel voor moest reflecteren op mijZelf en mijn professionele handelen). Volgens Jung, de grondlegger van de analytische psychologie, is reflectie hét middel om bewustzijn te creëren. En bewustzijn is weer nodig om zelfsturend te zijn. Zodat je onderbewuste niet stuurt maar jij Zelf!
Reflectie is volgens Jung het onderkennen, nadenken en onthouden van een ervaring. Deze ervaring kun je dan combineren met wat je hebt geleerd, het belang ervan ervaren en de betekenis voor jouw leven voelen. Als ik het vrij vertaal zou ik zeggen: In plaats van dingen ‘te vergeten, door te gaan met alledag, onder het tapijt schuiven, in een donker hoekje weg te stoppen’ ze juist eens onder de loep nemen, ze eens goed aankijken – ook al is dit niet altijd leuk – en jezelf er een paar goede vragen stellen. Wat zie ik mezelf nou altijd doen, waar gaat dat dan over, hoezo doe ik zo, hoe zou ik het eigenlijk willen, wat levert me dat op, wat vraagt dat van mij etc. Door dit soort vragen leer je jezelf eigenlijk steeds beter kennen en kun je steeds meer je eigen manier van handelen bepalen. Jij aan het roer. Geen slachtoffer-rol, niet meer zeggen: “ja maar mn schoonmoeder zus of mn baas doet altijd zo’. Of nog zo’n leuke: ‘zo gaat dat nou eenmaal hier, dat is de aard van het beestje’.
Waarom deel ik dit allemaal met jullie? Nou, ten eerste omdat ik het zelf echt bere-interessant vind. Het geeft mij meer&meer ruimte om mezelf te leren kennen en aan het roer te staan van mijn leven. En ten tweede omdat ik de laatste week steeds meer het idee heb dat reflectie een van dé manieren zou kunnen zijn om maatschappelijke problemen aan te gaan.
Ik was nogal overrompeld door de aflevering van Tegenlicht waarin Joris Luyendijk (antropoloog, 1971) sprak over zijn bevindingen in de financiële wereld na de crisis. ‘Mijn’ Joris heeft vervolgens het boek (Dit kan niet waar zijn. Onder bankiers.) gelezen en daardoor was ik helemaal van mijn padje. Het heeft echt maar een haar gescheeld of we waren in een totale chaos geraakt. Geen geld meer. Geen aanlevering meer van winkels, ziekenhuizen etc. Plunderingen etc. Dat was het moment waarop Wouter Bos ingreep en een aantal banken overnam. Ik heb dat helemaal niet als zodanig ervaren, jij?
Het schrijnende is dat er vervolgens niks veranderd is! Het systeem is ziek, zegt Luyendijk. Terwijl ik toch echt dacht dat het te maken had met de mensen in het systeem, dat zij ‘ziek’ waren (hebzuchtig, korte termijn, ieder voor zich etc). In het voorwoord vat Luyendijk zijn bevindingen in een kernachtig beeld samen: ‘Je zit rustig in een vliegtuig als er plots een steekvlam uit de vleugel komt. De stewardessen zeggen je rustig te blijven en te blijven zitten, alles komt goed. Je wurmt je langs allerlei mensen naar de cockpit, trekt de deur open en daar…zit niemand.’
Wat is dan nodig? Als een systeem de mensen ziek maakt? Als mensen ‘slachtoffer’ worden van een systeem? Ik, die geloof in een reden van bestaan voor ieder mens, in de uiteindelijke goedheid en potentie van mensen, kan dit niet zomaar aannemen.
Weer komt het woord reflectie in mij op. Ruimte en tijd voor bankiers om na te denken wat ze aan het doen zijn, waar dit over gaat, wat ze werkelijk zouden willen – voor zichzelf, voor hun kinderen, voor de maatschappij- en welke rol ze hierin kunnen spelen. Als er geen tijd is voor reflectie, is er geen ruimte voor bewustzijn en zonder bewustzijn zijn we klaarblijkelijk niet in staat om zelf te sturen.
Het beeld van Luyenduik staat in schril contrast met de vliegtuig crash in Frankrijk deze week. Zoals het nu lijkt zat daar iemand doelbewust aan het stuur. Toch blijf ik mezelf ook hier de vraag stellen: wat als er meer aandacht voor reflectie was – juist in de werelden waar macht en verantwoordelijkheid een grote rol spelen? Wat dan?
